Άντον Τσέχωφ (1860-1904). Μια επέτειος με πολλές… αναλογίες
- Η ΑΥΓΗ: 28/03/2010
Ο Άντον Τσέχωφ (δεξιά), σε ηλικία 22 ετών, μαζί με τον αδελφό του Νικολάϊ
Της Κατερίνας Διακουμοπούλου*
Φέτος η Ρωσία γιόρτασε πανηγυρικά τα 150 χρόνια από τη γέννηση του οικουμενικού Άντον Τσέχωφ, ο οποίος γεννήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 1860 στην πόλη Ταγκανρόγκ της Νότιας Ρωσίας. Την ημέρα της επετείου ο πρόεδρος Μεντβέντεφ δήλωνε ότι ακόμα και η πολυδάπανη, ψηφιακή, τεχνολογικά προηγμένη ταινία Avatar του Τζέιμς Κάμερον δεν μπορεί να «υποκαταστήσει» το θέατρο. Ο Τσέχωφ θαυμάστηκε ως αυτάρκης δραματουργός, στην εργογραφία του οποίου ξεδιπλώνεται το πανόραμα της προεπαναστατικής ρωσικής κοινωνίας, αντανακλώντας ταυτόχρονα τη σύγχρονη παγκόσμια πραγματικότητα. Αναμφισβήτητα είναι επίκαιρος για τη Ρωσία, αλλά και για το σύνολο του δυτικού κόσμου. Διέθετε αναλυτικό νου, ικανό να κατανοεί τα γεγονότα και να τα αναπτύσσει ευφάνταστα και αυτόνομα στα δράματά του. Το σύνολο του έργου του αποτελεί απαραίτητο βοήθημα -πρότυπο- για την προσέγγιση του μετατσεχωφικού δυτικού θεάτρου.
Ο πατέρας του, εξαιτίας δυσβάσταχτων χρεών, οδηγήθηκε σε πτώχευση, με άμεσο αντίκτυπο τη διάλυση της οκταμελούς οικογένειας. Παρά την οικονομική ανέχεια, ο Άντον Τσέχωφ κατάφερε να σπουδάσει Ιατρική στη Μόσχα και αφιέρωσε όλη του τη ζωή με μεγάλη αφοσίωση και επιτυχία στις δύο «αγάπες» του, όπως έλεγε, την «ερωμένη» του, τη συγγραφή, και τη «νόμιμη γυναίκα» του, την ιατρική. Ανατρέχοντας στη βιογραφία του είναι αξιοσημείωτη η ιστορική παραίτησή του από τη Ρωσική Ακαδημία ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την ακύρωση της εκλογής του Γκόργκι… Ως γιατρός, με υπευθυνότητα, αυταπάρνηση και ανιδιοτέλεια, αμισθί φρόντιζε τους άπορους, ενώ παράλληλα, ακόμα και όταν πια είχε προσβληθεί από φυματίωση, δεν δίστασε να ταξιδέψει έως τη Σιβηρία για να παρακολουθήσει τις συνθήκες επιβίωσης των φυλακισμένων στο νησί Σαχαλίνη, ταξίδι που ευθύνεται για τον πρόωρο χαμό του το 1904, σε ηλικία μόλις 44 ετών.
Δικαίως λοιπόν η φετινή θεατρική χρονιά θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «τσεχωφική» και για τα ελληνικά δεδομένα, αφού γνωστά έργα του σπουδαίου Ρώσου δραματουργού ανέβηκαν στις αθηναϊκές σκηνές: Ο Βυσσινόκηπος στο Θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας σε σκηνοθεσία του Στάθη Λιβαθινού, με πρωταγωνιστές την Μπέτυ Αρβανίτη και τον Γιάννη Φέρτη, Ο γλάρος από τη νεοϊδρυθείσα θεατρική ομάδα «Πίκουοντ» του Δημήτρη Ξανθόπουλου και της Αγγελικής Παπαθεμελή, Ο θείος Βάνιας σε σκηνοθεσία του Γ. Χουβαρδά από το Εθνικό, με μια εξαιρετική διανομή (Μ. Βακούσης, Μ. Σκουλά, Αλ. Πουλοπούλου, Μ. Λυμπεροπούλου, Ν. Χατζόπουλος, Ακ. Καραζήσης, Μ. Σταλάκης, Γ. Βογιατζής, Γ. Τσεμπερλίδης). Στο Θέατρο κάτω από τη Γέφυρα ο Νίκος Δάφνης διασκεύασε και σκηνοθέτησε τα μονόπρακτα: «Έργο τέχνης», «Πρόταση γάμου» και «Αρκούδα» υπό τον τίτλο Κι εσείς… Μολότωφ, κύριε Τσέχωφ. Η λίστα του τσεχωφικού ρεπερτορίου της τρέχουσας σεζόν είναι μεγάλη και βεβαίως δικαιολογημένα, αφού το κλασικό, δοκιμασμένο ρεπερτόριο αποτελεί, φαινομενικά, ασφαλή λύση εν μέσω οικονομικής κρίσης. Η επιλογή των έργων ορίζεται από το ομιχλώδες θεατρικό τοπίο, όπου διαρκώς γεννιούνται νέες θεατρικές συσπειρώσεις απορροφώντας απ’ τη μια τούς εκατοντάδες αποφοίτους των δεκάδων δραματικών σχολών και απ’ την άλλη επιβεβαιώνοντας το δόγμα ότι ο Έλληνας θέλει «να είναι αφεντικό στον εαυτό του» ή, ορθότερα, παρατηρείται μια αδυναμία συνεργασίας…
Η οικονομική ανέχεια της ρωσικής επαρχίας εύκολα γέννησε παραλληλισμούς, καθιστώντας τον λόγο του Τσέχωφ διαχρονικό και… τραγικά ειρωνικό. Τα έργα του λειτουργούν πολυεπίπεδα, συναρθρώνοντας εκείνα τα δραματικά στοιχεία που αναδεικνύουν την παρατήρηση της ζωής της επαρχίας ως ευκαιρία καθόδου σ’ ένα «ψυχογραφικό μεταλλείο»: τα δραματικά πρόσωπα βιώνουν τη σιωπηρή απόγνωση και άλλοτε την αυτοκαταστροφική εμμονή. Το σύνολο της εργογραφίας του Ρώσου δραματουργού πραγματεύεται την καθημερινότητα της ρωσικής επαρχίας, εστιάζοντας στην τάση των ανθρώπων να αναβάλλουν διαρκώς κάθε δράση, προβάλλοντας ως αιτία την αυταπάρνηση και άλλες φορές την αδυναμία. Οι τσεχωφικοί ήρωες, ενώ βυθίζονται στην πλήξη, θα δράσουν από απελπισία και συνήθως η πράξη τους θα είναι θα ακυρωτική. Η αδράνεια, η νωχέλεια, ο εφησυχασμός, η συσσωρευμένη απελπισία οδηγούν στο τέλμα, σε εκρήξεις ατομικευμένες ή και γενικευμένες μέσα στην ιδιότυπη καθημερινότητα της δυσλειτουργικής, απομονωμένης κοινωνίας τού χθες και του σήμερα… Διατυπώσεις που καθιστούν τα τσεχωφικά έργα αποκαλυπτικά στην απλότητα και στην αλήθεια τους. Ενώ όλα συνηγορούν στην ευτυχία, οι τσεχωφικοί ήρωες, συνήθως πρόσωπα ανώτερης κοινωνικής τάξης, μοιάζουν να πάσχουν από κατάθλιψη και δίχως προοπτική αφήνουν τον πολύτιμο ζωτικό τους χρόνο να εξαντλείται ανελέητα…
Η οδυνηρή και συνάμα δυναμική συνειδητοποίηση ότι η τσεχωφική δραματουργία είναι πιστή καταγραφή της ζωής μας αποτελεί «σανίδα σωτηρίας», λυτρωτικό, παρηγορητικό αντιστάθμισμα στη σημερινή συλλογική αγωνία και αβεβαιότητα για το μέλλον.
- Άντον Τσέχωφ (1860-1904)
1860 Στις 17 Ιανουαρίου γεννιέται στην κωμόπολη Ταγκανρόγκ, στη νότια Ρωσία, τρίτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας του Πάβελ Εγκόροβιτς Τσέχωφ, που δούλευε ως λογιστής και διατηρούσε τυροκομείο.
1876 Ο πατέρας του αναγκάζεται να κηρύξει πτώχευση και για να ξεφύγει από τους δανειστές του καταφεύγει στη Μόσχα. Παραμένει στο Ταγκανρόγκ μόνος, αναγκασμένος να βγάζει το ψωμί του παραδίδοντας ιδιαίτερα μαθήματα.
1878 Γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο, τον Πλατόνοφ, που έμεινε άγνωστο μέχρι το 1921.
1879 Εισάγεται στο ιατρικό τμήμα του πανεπιστημίου της Μόσχας, όπου και μετακομίζει, ξαναβρίσκοντας την οικογένειά του.
1880 Τα πρώτα του έργα του αρχίζουν να δημοσιεύονται σε περιοδικά της Μόσχας, με το ψευδώνυμο Αντόσια Τσεχοντέ.
1884 Τελειώνει την Ιατρική. Παράλληλα κυκλοφορεί το πρώτο βιβλίο του με διηγήματα, Τα παραμύθια της Μελπομένης. Αρχίζει να συντάσσει τη διατριβή του, που δεν τελείωσε ποτέ, εξαιτίας των ασχολιών του. Αρχίζουν οι πρώτες αιμοπτύσεις.
1886 Αρχίζει μια καλοπληρωμένη συνεργασία με τη Νόβογιε Βρέμια της Πετρούπολης που ανήκει στον εκατομμυριούχο Αλεξέι Σουβόριν, ο οποίος θα γίνει ένας από τους στενότερους φίλους του.
1887 Κερδίζει το βραβείο Πούσκιν και φεύγει για την Ουκρανία προκειμένου να αναπαυθεί. Το φθινόπωρο γράφει κατά παραγγελία το πρώτο έργο του για τη σκηνή, τον Ιβανόφ.
1889 Θάνατος του αδελφού του Νικολάι από φυματίωση.
1890 Ξεκινά ένα μακρύ ταξίδι στη Σαχαλίνη της Σιβηρίας, στην Άπω Ανατολή, προκειμένου να επισκεφθεί τους κρατούμενους της εκεί σωφρονιστικής αποικίας. Τα αποτελέσματα της έρευνάς του, που στάθηκε μια συγκλονιστική εμπειρία για τον ίδιο, δημοσιεύονται στα 1893-94.
1892 Μετακομίζει με την οικογένειά του σε ένα μικρό κτήμα στο Μελίκοβο, έξω από τη Μόσχα. Φροντίζει τους χωρικούς και τους βοηθά να αντιμετωπίσουν την επιδημία χολέρας που ξεσπά την ίδια χρονιά.
1894 Αρχίζει να γράφει τον Γλάρο.
1896 Η πρεμιέρα του στο θέατρο Αλεξαντρίνσκι της Μόσχας στις 17 Οκτωβρίου υπήρξε καταστροφική. Το έργο αποδοκιμάζεται από το κοινό.
1898 Ο Στανισλάβσκι ανεβάζει στο Θέατρο Τέχνης τον Γλάρο και την επόμενη χρονιά τον Θείο Βάνια, που είχε ολοκληρωθεί το 1896. Θάνατος του πατέρα του.
1899 Μετακομίζει με την οικογένειά του στη Γιάλτα.
1901 Παντρεύεται την ηθοποιό Όλγα Κνίπερ. Γράφει τις Τρεις αδελφές.
1903 Ολοκληρώνεται ο Βυσσινόκηπος, που θα ανέβει στη σκηνή τον επόμενο χρόνο.
1904 Βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο της φυματίωσης. Αναχωρεί για τη γερμανική λουτρόπολη του Μπάντενβαϊλερ. Πεθαίνει στις 15 Ιουλίου.
* Η Κ. Διακουμοπούλου είναι θεατρολόγος
Read Full Post | Make a Comment ( None so far )
Συγγραφείς, έργα και σκηνοθέτες 